Gdy tracimy bliską osobę pierwszym zwrotem, który nam przysługuje to poniesione koszty pogrzebu. Ale możemy również spodziewać się innej wypłaty. Środki zgromadzone na subkoncie w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych, jak i zebrane na koncie w Otwartym Funduszu Emerytalnym są dziedziczone.
Każdy ubezpieczony w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych posiada swoje indywidualne konto. W ramach indywidualnego konta od maja 2011 roku prowadzone jest specjalne subkonto dla osób, które są członkami otwartego funduszu emerytalnego (OFE) albo urodziły się po 31 grudnia 1968r. i nie przystąpiły do OFE.
Na subkonto (tzw. II filar) trafia część składki przekazywanej do OFE lub całość dla osób, które nie są członkami OFE. Wysokość składki, która jest zapisywana na subkoncie, zmieniała się. Obecnie ubezpieczony może sam zdecydować, gdzie składka będzie trafiać:
- czy do OFE (2,92% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne) i na subkonto (4,38% podstawy wymiaru składki),
- czy w całości na subkonto (7,3% podstawy wymiaru składki).
Członkostwo w OFE jest już nieobowiązkowe, a osoby, które wchodzą na rynek pracy mają 4 miesiące na podjęcie decyzji. Jeśli nie dokonają wyboru funduszu, część ich składki emerytalnej, w wysokości 7,3% podstawy wymiaru, będzie zapisana tylko na subkoncie w ZUS.
W odróżnieniu od zgromadzonych środków na indywidualnym koncie w ZUS (tzw. I filar), zwaloryzowane środki zapisane na subkoncie (II filar), podobnie jak w OFE podlegają podziałowi w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa oraz w przypadku śmierci. Część składki emerytalnej przekazywanej na subkonto lub do OFE może być dziedziczona przez małżonka czy osoby wskazane przez zmarłego. Dziedziczenie środków wynika wprost z ustawy, toteż osoby uprawnione nie muszą działać przez profesjonalnych pośredników, którzy za usługę pobierają prowizję.
– Jeśli zmarły podpisał umowę z OFE – rodzina (uposażeni) powinni skontaktować się
z Otwartym Funduszem Emerytalnym. Wniosek złożony w OFE uruchamia postępowanie
o podział środków także na subkoncie w ZUS.
- Jeśli zmarły nie podpisywał umowy z OFE – rodzina (uposażeni) powinni skontaktować się z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.
- Jeśli osoba zmarła miała ustalone prawo do docelowej emerytury- rodzina (uposażeni) powinni skontaktować się z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych.
Jeśli ubezpieczony ma subkonto w ZUS i jest jednocześnie członkiem OFE
Proces podziału środków rozpoczyna się w otwartym funduszu emerytalnym. Wniosek o podział środków należy złożyć do właściwego funduszu emerytalnego, którego członkiem był zmarły. Nie ma potrzeby składania do ZUS odrębnego wniosku o podział środków z subkonta, gdyż OFE ma obowiązek zawiadomić Zakład w ciągu 14 dni od podziału, zarówno o osobach, na rzecz których nastąpił podział środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, jak i o ich udziale w tych środkach. Podział środków na subkoncie jest więc konsekwencją podziału składek zgromadzonych w OFE. Po tym jak do Zakładu wpłynie stosowne zawiadomienie z funduszu emerytalnego, Zakład ma 3 miesiące na podział środków zapisanych na subkoncie.Środki w OFE i na subkoncie w ZUS podlegają podziałowi według przepisów ustawy o funkcjonowaniu i organizacji funduszy emerytalnych.
W sytuacji, gdy zmarły pozostawał w związku małżeńskim i istniała wspólność majątkowa, połowa środków zgromadzonych w OFE i na subkoncie zostanie przekazana małżonkowi na jego rachunek w OFE i na subkoncie (transfer środków). Druga połowa środków zgromadzonych przez zmarłego w OFE i na subkoncie w ZUS dzielona jest pomiędzy osoby wskazane przez niego za życia, a jeśli zmarły nie dokonał takiego wskazania, przypadają spadkobiercom ustalanym w drodze postępowania sądowego lub na podstawie notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia. Członek OFE może za życia dokonywać zmian osób uposażonych i zmieniać ich udział procentowy w dziedziczeniu zgromadzonych środków.
W sytuacji, gdy zmarły członek OFE nie pozostawał w związku małżeńskim, wszystkie środki zebrane w OFE i na subkoncie są wypłacane spadkobiercom lub osobom wcześniej wskazanym przez ubezpieczonego w proporcjach, które wcześniej ustalił ubezpieczony.
Jeśli ubezpieczony posiada subkonto w ZUS i nie jest członkiem OFE
Zgodnie z przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład informuje ubezpieczonego, który nie zawarł umowy z otwartym funduszem emerytalnym, o obowiązku złożenia pisemnego oświadczenia o stosunkach majątkowych między nim a jego współmałżonkiem oraz o tym, że może wskazać osoby uprawnione do otrzymania środków po jego śmierci.Środki na subkoncie będą dzielone na podstawie złożonego przez ubezpieczonego oświadczenia i wskazania, na wniosek osoby uprawnionej do tych środków.
Środki zgromadzone na subkoncie zmarłego, które nie zostaną podzielone w zakresie w jakim środki te stanowiły przedmiot małżeńskiej wspólności majątkowej, przekazywane są osobom wskazanym przez zmarłego, a jeśli ich nie ma – środki wchodzą w skład spadku. Wystarczy przyjść do ZUS i złożyć odpowiedni wniosek.
Jeśli ubezpieczony złożył w Zakładzie informację o osobach uprawnionych do otrzymania środków po jego śmierci/bądź OFE ją przekazało (po wycofaniu całości środków w efekcie suwaka bezpieczeństwa), po zewidencjonowaniu w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS informacji o zgonie ubezpieczonego posiadającego subkonto Zakład dokonuje weryfikacji czy, ubezpieczony wskazał osobę/y uprawnione do otrzymania środków zgromadzonych na subkoncie po jego śmierci. W przypadku gdy ubezpieczony dokonał takiego wskazania, Zakład zawiadamia osoby uprawnione/współmałżonka o możliwości złożenia wniosku o wypłatę środków. Po złożeniu przez osoby uprawnione wniosku wraz z kompletem załączników, Zakład w terminie 3 miesięcy dokonuje wypłaty środków.
Jeśli osoba zmarła miała ustalone prawo do docelowej emerytury
Inne zasady dziedziczenia środków obowiązują z chwilą wypłaty emerytury docelowej (dożywotniej). Mają tu zastosowanie przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Osoba, której ZUS przyzna emeryturę z tytułu ukończenia wieku emerytalnego, albo, która do dnia poprzedzającego osiągnięcie tego wieku miała ustalone prawo do okresowej emerytury kapitałowej może wskazać imiennie jedną lub kilka osób fizycznych, jako osoby uposażone, na rzecz, których wypłacone będzie po jej śmierci jednorazowe świadczenie pieniężne. Jednak, gdy emeryt pozostający w związku małżeńskim wskaże osobę niespokrewnioną, to wymagana będzie pisemna zgoda współmałżonka. Zgoda nie jest wymagana, jeżeli jako osoby uposażone emeryt wskaże dzieci własne, przysposobione, drugiego małżonka, rodziców (za rodzica uważa się także ojczyma, macochę oraz osoby przysposabiające), małżonka oraz przyjęte na wychowanie wnuki bądź rodzeństwo. W sytuacji, gdy nie zostanie wskazana osoba, to uposażonym będzie małżonek, o ile w chwili śmierci emeryta pozostawał z nim we wspólności majątkowej. W pozostałych przypadkach, środki wchodzą w skład spadku. Osoba uposażona nabywa prawo do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć osoby pobierającej emeryturę nastąpiła w ciągu 3 lat od miesiąca, w którym po raz pierwszy wypłacono mu świadczenie. Po upływie 3 lat od podjęcia wypłaty – środki na subkoncie nie podlegają dziedziczeniu.
Więcej informacji na ten temat można uzyskać dzwoniąc pod numer Centrum Obsługi Telefonicznej ZUS (22) 560 16 00 lub w każdej placówce ZUS.
Krystyna Michałek – Rzecznik Regionalny ZUS Województwa Kujawsko-Pomorskiego
