11 maja 2023 r. gościem „Ciekawości świata” był Michał Wójcik (na zdjęciu po lewej), historyk, dziennikarz, pisarz, badacz wydarzeń z okresu II wojny światowej, autor wywiadów-rzek z takimi osobami jak Stanisław Aronson, Stanisław Likiernik czy Zofia Posmysz lub Wanda Traczyk-Stawska.
Spotkaliśmy się, by porozmawiać o jego najnowszej książce, zatytułowanej Polki, które zabijały dla sprawy. Cyngielki, gwardzistki, terrorystki. Polki, które zabijały dla sprawy. Pozycja ukazała się w wydawnictwie Znak i dzięki współpracy z księgarnią „Biss” Mariusza Piaseckiego można ją było zakupić w trakcie spotkania w promocyjnej cenie.
Co warto odnotować z dużym zadowoleniem, w spotkaniu wzięła udział spora grupa młodzieży – uczniów ostatnich klas Szkoły Podstawowej im. Jana Czochralskiego w Kcyni, z nauczycielką historii panią Natalią Żychlińską-Nowakowską. Obecni byli także wychowankowie Zakładu Poprawczego w Kcyni z nauczycielką języka polskiego Lidią Kozłowską-Rusin. Jest to już kolejne spotkanie, w którym uczestniczą młodzi ludzie – trzeba mieć nadzieję, że opowiadane w trakcie „Ciekawości świata” historie zainspirują uczniów do zadawania pytań, lub może choćby do rozmowy z bliskimi na temat rodzinnych losów.
W trakcie rozmowy, którą prowadziła Justyna Makarewicz, poruszone zostały następujące wątki:
– herstoryczność – po latach pisania historii z męskiej perspektywy od kilku lat trwa proces przywracania roli kobiet zaangażowanych w wydarzenia z przeszłości. Nasz gość przekazał uczestnikom spotkania, że materiały na temat udziału kobiet w wielu akcjach w czasie I czy II wojny światowej są dostępne w archiwach. Byłem zdziwiony – stwierdził – że te materiały są, trzeba tylko po nie sięgnąć i specyficznie czytać. Przywołał historię Anny Rewskiej, która wymyśliła zamach na Kutcherę, a której rola została zawłaszczona przez dowódcę jej oddziału w AK.
– na pytanie, czy Michał Wójcik postrzega swoje działania jako przywracanie pamięci o roli tych kobiet nasz Gość odpowiedział, że widzi to raczej jako przywracanie proporcji. Czytając wspomnienia o Piłsudskim pióra Aleksandry Szczerbińskiej widać, jak fantastycznie feministyczne są te wspomnienia, jak bardzo żona Piłsudskiego pisała je z innej perspektywy niż perspektywa „na kolanach” obecna w ówczesnym przedstawianiu Marszałka. Jak trafne miała spostrzeżenia na jego temat.
– kobiety udające mężczyzn, by walczyć – ok. 100 kobiet w Legionach Józefa Piłsudskiego udawało mężczyzn. Wychowane w tradycji walki niepodległościowej urodzone jako kobiety, nie wyobrażały sobie nie brać udziału w walce, skoro ojciec i dziadek walczyli w powstaniach. Również Wanda Traczyk-Stawska w pierwszych dniach powstania warszawskiego udawała chłopaka;
– przeciwdziałanie 'upupianiu’ kobiet – zdrobnienia, lekceważenie, Aleksander Prystor pisał „nasza Oleńka” o Szczerbińskiej, drugiej żonie marszałka Piłsudskiego; czasy PRL jako okres „upupiania” – goździk, rajstopy, uśmiechy i akademie;
– silne kobiety, silne osobowości- w jaki sposób wybiera Pan bohaterów swoich książek?
– powojenna droga życiowa opisywanych kobiet – jak się układała?
– z kuchni autora – jak wyglądały spotkania z Bohaterami wywiadów-rzek? jak one wpłynęły na Pana?
– raporty przygotowywane przez kobiety – pracowniczki wywiadu i kontrwywiadu
Rozmowa była bardzo ciekawa i nie koncentrowała się tylko na zagadnieniach związanych z ostatnim wydawnictwem Michała Wójcika. Również uczestnicy spotkania przygotowali pytania do pisarza. Rozmawialiśmy o cenie, jaką płacili młodzi ludzie – dzieci – działający jako zabójcy na zlecenie Armii Krajowej. Nasz gość stwierdził, że jeszcze wiele historii czeka na odkrycie.
Tekst: Justyna Makarewicz/Dźwiękowe Archiwum Kcyni
Zdjęcia: Justyna Makarewicz, Dorota Reiwer
