Nakło nad Notecią: Pamiętano o Żołnierzach Wyklętych

1 marca przypada Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. O uhonorowanie podziemia antykomunistycznego zabiegały środowiska kombatanckie.

Z tej okazji dzisiaj, 1 marca 2021 roku na nakielskim Rynku  pod Pomnikiem Wdzięczności Wojsku Polskiemu przedstawiciele samorządu gminnego i powiatowego złożyli wiązanki kwiatów upamiętniające osoby zaangażowane w walkę z tworzącą się na przełomie lat 40. i 50. XX w. władzą ludową. Kwiaty złożyli m.in. Sławomir Napierała – burmistrz Miasta i Gminy Nakło nad Notecią, Jolanta Tadych – wiceprzewodnicząca Rady Miejskiej w Nakle nad Notecią, Tadeusz Sobol – starosta nakielski, Anna Maćkowska – Dyrektor Szkoły Podstawowej nr 2 w Nakle nad Notecią.

Po złożeniu kwiatów uczestniczący w uroczystości zapoznali się z wystawą „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956″.

W tym roku przypada 10. rocznica ustanowienia Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Inicjatywę ustawodawczą podjął Prezydent RP Lech Kaczyński, który w 2010 roku skierował do Sejmu projekt ustawy. W uzasadnieniu konieczności ustanowienia święta napisał:, że jest wyrazem hołdu dla żołnierzy drugiej konspiracji za świadectwo męstwa, niezłomnej postawy patriotycznej i przywiązania do tradycji patriotycznych, za krew przelaną w obronie Ojczyzny (…). Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych” to także wyraz hołdu licznym społecznościom lokalnym, których patriotyzm i stała gotowość ofiar na rzecz idei niepodległościowej pozwoliły na kontynuację oporu na długie lata.

Święto to ustanowiono uchwałą Sejmu w 2011 roku. W ustawie nie wyjaśniono dlaczego wybrano 1 marca, uczynił to jednak Janusz Kurtyka – prezes Instytutu Pamięci Narodowej. 1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim wykonano wyrok śmierci na siedmiu członkach IV Zarządu Głównego Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”: Łukaszu Cieplińskim, Mieczysławie Kawalcu, Józefie Batorym, Adamie Lazarowiczu, Franciszku Błażeju, Karolu Chmielu i Józefie Rzepce, którzy byli ostatnimi ogólnopolskimi koordynatorami „Walki o Wolność i Niezawisłość Polski z nową sowiecką okupacją”.

Prezentowana na nakielskim Rynku wystawa „Zapomniane ogniwo. Konspiracyjne organizacje młodzieżowe na ziemiach polskich w latach 1944/45–1956″ została przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej. O ile w publicznej świadomości zbrojna odnoga podziemia antykomunistycznego zdążyła się już zakorzenić, o tyle organizacje o charakterze niemilitarnym i młodzieżowym nie są bliżej znane. Do tego nawiązuje pierwsza część tytułu ekspozycji.

Organizacje młodzieżowe bardzo często tworzone były spontanicznie. Działały lokalnie i niezależnie. Funkcjonowały w latach 1944/45-1956. Naukowcy szacują, że było ich minimum 972, a działało w nich ok. 11 tysięcy osób pochodzących z różnych środowisk. Organizowali się uczniowie, studenci, chłopi i robotnicy, a kwalifikując ugrupowania jako młodzieżowe za wiek graniczny przyjmuje się 21 lat. Głównym powodem powstawania młodzieżowej konspiracji było nie zgadzanie się z ograniczeniami wprowadzanymi przez władzę komunistyczną, obrona własnego systemu wartości, oraz obalenie władzy narzuconej przez sowietów.

Na wystawie 6 plansz przybliża genezę tworzenia się organizacji młodzieżowych, ich działalność, liczebność, metody jakimi władza ludowa z nimi walczyła. Pozostałe 12 plansz przedstawia biogramy wybranych członków i związków konspiracyjnych, w których działały. Jedna plansza została przygotowana przez Mirosława Sprengera z bydgoskiego oddziału IPN i przybliża historię Olgi Umławskiej (1927-1998) z Kcyni, współzałożycielki antykomunistycznej organizacji Powrót z Kcyni, która istniała w latach 1949-1950. Powrót powstał jako protest przeciw likwidacji Sodalicji Mariańskiej, jego członkowie wywodzili się z kcyńskich szkół i działali w porozumieniu z ks. Czesławem Wojciechowskim. Olgę Umławską aresztowano w styczniu 1950 r. i skazano na 10 lat więzienia. Zwolniono ją na mocy amnestii w 1955 r.