23 września 2019 roku na dawnym cmentarzu żydowskim w Rynarzewie przy ul. Powstańców Wielkopolskich odbyła się uroczystość odsłonięcia pamiątkowej tablicy poświęconej pamięci Żydów spoczywających na tym cmentarzu wyznaniowym. W uroczystościach udział wzięli m. in. rabin Marcin Natan Dudek-Lewin – prezes Stowarzyszenia Ahawas Tora ( inicjator upamiętnienia dawnych żydowskich mieszkańców Rynarzewa ), Tadeusz Sobol – starosta nakielski, Michał Kowalski – zastępca nadleśniczego Nadleśnictwa Szubin, Kamila Czechowska – dyrektor Muzeum Ziemi Szubińskiej im. Zenona Erdmanna w Szubinie, Mirosław Rzeszowski – prezes Szubińskiego Towarzystwa Kulturalnego, dyrektor Rejonowej Biblioteki Publicznej, Agnieszka Kamyszek – wicedyrektor Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Rynarzewie, Maria Wardęga – przedstawiciel burmistrza Szubina, delegacja OSP Rynarzewo – druhowie Marek i Piotr Adamczewscy. Uroczystości przy tablicy poprowadził rabin Dudek-Lewin, który przypomniał historię rynarzewskiej wspólnoty żydowskiej oraz jak doszło do powstania tego miejsca pamięci. Następnie głos zabrali starosta nakielski Tadeusz Sobol, który podziękował za upamiętnienie ludności żydowskiej na terenie Rynarzewa i powiatu nakielskiego. Historię rynarzewskich Żydów przedstawił w swoim wystąpieniu Piotr Adamczewski, mieszkaniec Rynarzewa historyk i regionalista. W swoim wystąpieniu podkreślił, że tablica, która stanęła przy dawnym cmentarzu żydowskim w Rynarzewie będzie jedynym materialnym śladem po wspólnocie żydowskiej zamieszkującej na tym terenie prze półtorej wieku. Żydzi wraz z Polakami i Niemcami tworzyli historię naszej małej Ojczyzny i należy im się pamięć naszego pokolenia – podkreślił w swoim wystąpieniu – P. Adamczewski. Po odśpiewaniu po hebrajsku przez rabina psalmu 23, tablicę odsłonili rabin Marcin Natan Dudek-Lewin, starosta nakielski Tadeusz Sobol i zastępca nadleśniczego Nadleśnictwa Szubin Michał Kowalski. Obecni na uroczystości złożyli pod tablicą znicze pamięci a rabin wraz ze starosta na tablicy umieścili zgodnie z żydowską tradycja małe kamyszki.
Projekt powstania pamiątkowej tablicy na dawnym cmentarzu żydowskim w Rynarzewie został zrealizowany przy wsparciu finansowym rodziny Lehnstaedt i Nadleśnictwa Szubin. Cmentarz żydowski w Rynarzewie został złożony w tzw. lasku miejskim na pocz. XIX w. i miał powierzchnie 0,05 ha. Obecnie zarys cmentarza jest nieczytelny i nie zachowały się żadne nagrobki żydowskie ( maceby ). Społeczność żydowska w Rynarzewie zamieszkiwał w latach 1773-1920. W poł. XIX w. Żydzi stanowili od 6 do 8 % ludności miasteczka. Zajmowali się prowadzeniem karczmy, dzierżawionej od hrabiego Skórzewskiego z Lubostronia, kupiectwem oraz świadczeniem drobnych usług przez rzemieślników.
tekst: Piotr S. Adamczewski
zdjęcia: Kamila Czechowska
