Potulice: Senior w warunkach izolacji więziennej

Wzrost populacji osób starszych mobilizuje instytucje penitencjarne do podejmowania działań na rzecz poprawy jakości ich życia oraz organizowania dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb oddziaływań resocjalizacyjnych ukierunkowanych na czynniki ryzyka zachowań przestępczych. W Zakładzie Karnym w Potulicach prowadzony jest program resocjalizacji S.O.S. Zdrowie, zaprojektowany w taki sposób, aby umożliwił skazanym poszerzenie wiedzy z zakresu profilaktyki zdrowotnej, zasad higieny osobistej, jak również wzbudził motywację skazanych do zwiększonej aktywności zarówno fizycznej jak i psychicznej.

Jesień życia

Społeczeństwo starzeje się, fakt ten jest nieodzowny i coraz bardziej widoczny. Proces starzenia się ludności i wydłużanie się życia jest zauważalną domeną współczesnych czasów. Stało się ono zjawiskiem powszechnym, spowodowanym stałym zmniejszaniem się przyrostu naturalnego, wzrostem dobrobytu, a także poprawą jakości życia. W polskich instytucjach penitencjarnych od kilku lat również zauważalna jest tendencja wzrostowa. Z każdym rokiem przybywa coraz więcej osób starszych. Pod koniec 2001 roku populacja osadzonych po 58 roku życia wyniosła 1121, a już w 2019 roku 5153 osób (Statystyka roczna, https://www.sw.gov.pl/strona/statystyka-roczna, 15.06.2020). Biorąc pod uwagę całą populację skazanych przebywających w jednostkach penitencjarnych jest to tylko mały ułamek, jednakże również istotny wymagający wzmożonych oddziaływań penitencjarnych, dostosowanych do aktualnych potrzeb. Albowiem ludzie starsi choć na pewno wolniejsi, bardziej męczliwi i być może bardziej zwróceni do wewnątrz, nie tracą ciekawości życia i możliwości poznawania go. Stawianie ich na marginesie, nie dawałoby im szansy na rozwój.

S.O.S. Zdrowie

S.O.S. Zdrowie to  program resocjalizacji sprzyjający przygotowaniu do readaptacji społecznej w zakresie kształtowania umiejętności społecznych i poznawczych (w tym profilaktyka zaburzeń depresyjnych i poznawczych wśród skazanych w podeszłym wieku i/lub niepełnosprawnych). Udział w programie wpływa korzystnie na jakość funkcjonowania w instytucji penitencjarnej, a następnie w warunkach wolnościowych. Dodatkowo charakter zajęć przełamuje stereotyp osoby starszej, czy niepełnosprawnej jako osoby nieaktywnej. Warsztat obok zwiększenia poziomu uspołecznienia skazanych ma na celu profilaktykę zaburzeń depresyjnych oraz usprawnienie procesów pamięci.

Wiek podeszły a deresja

Niewątpliwie najczęściej spotykaną chorobą związaną z wiekiem podeszłym jest depresja. Może ona przyjmować różne formy, często imitując choroby somatyczne. Czynnikami sprzyjającymi jej pojawieniu się są przede wszystkim: brak aktywności, izolacja społeczna, utrata najbliższych osób, osamotnienie, brak wsparcia, pogorszenie sytuacji materialnej, występowanie zaburzeń otępiennych czy istnienie przewlekłych chorób somatycznych. Tym dotkliwsze wydają się te czynniki w odniesieniu do osób starszych przebywających w warunkach więzienia. Zwiększenie aktywności seniorów poprzez ich aktywizację wpływa znacząco na jakość ich życia. Udział w warsztatach i treningach jest szansą na poszerzenie posiadanej wiedzy, na rozwój funkcji poznawczych, ale także na zaspokojenie potrzeb społecznych i rozwijanie kompetencji do właściwego funkcjonowania zarówno w warunkach izolacji jak i później, wolnościowych. Promowanie wśród seniorów regularnej aktywności fizycznej i umysłowej, zasad higieny osobistej, profilaktyki zdrowotnej istotnie wpływa na jakość funkcjonowania seniorów w warunkach izolacji, zmniejszając jednocześnie ryzyko pogłębienia się zaburzeń lub wystąpienia niepełnosprawności w późniejszym czasie.

Metody pracy

Przy planowaniu zajęć wykorzystano nowoczesną metodę pracy z pacjentem trudnym, jaką jest Dialog Motywujący (mativational inteviewing DM). Twórcami tej metody są prof. William Miller i prof. Stephen Rollnick, którzy opracowali DM w oparciu o podejście humanistyczne, terapię systemową, terapię poznawczo-behawioralną, psychologię inspiracji i motywacji. Jest to skoncentrowany na osobie sposób pomagania w odniesieniu do powszechnego problemu ambiwalencji wobec zmiany. Dialog motywujący (SM) znajduje szczególne zastosowanie w obszarach odnoszących się do złożonych, długotrwałych i trudnych do zmiany problemów. Coraz częściej jest stosowany wspólnie z innymi metodami rehabilitacji psychologicznej np. wtórnej prewencji w leczeniu pacjentów z różnymi dolegliwościami somatycznymi czy w trakcie rehabilitacji osób z urazami lub chorobami narządów ruchu. DM jest stosowany w bardzo różnych miejscach, a jego odbiorcami mogą być skazani.

Oddziaływania penitencjarne w dobie potencjalnego zagrożenia SARS-CoV2

Promowanie wśród seniorów podstawowych zasad higieny zbiegło się z obecną sytuacją epidemiczną występującą na całym świecie. Jednym z zaleceń instytucji sanitarnych jest dbanie o higienę osobistą m.in. poprzez systematyczne mycie dłoni. Osoby starsze z uwagi na wiek i często posiadane choroby przewlekłe są osobami bardziej narażonymi na potencjalne zagrożenie związane z wirusem. Z uwagi na powyższe w trakcie tegorocznej edycji programu skupiono się intensywnie na uświadamianiu seniorom -skazanym podstawowych zasad higieny osobistej oraz profilaktyki zdrowotnej i zapobiegania chorobom, w tym zakaźnych.

tekst: ppor. Izabella Mróz-Konwińska, st.szer. Sandra Franczak-Kemnitz

zdjęcie: chor. Justyna Sejdowska