Natalia Budzyńska, autorka książki Dzieci nie płakały. Historia mojego wuja Alfreda Trzebinskiego, lekarza SS, była gościem październikowej „Ciekawości świata”. Spotkanie prowadziła Justyna Makarewicz.
Impulsem do zaproszenia pani Natalii Budzyńskiej była premiera jej książki w kwietniu 2019 r. Autorka mierzy się w niej z rodzinną tajemnicą, „trupem w szafie” rodziny Trzebińskich, wstydliwym faktem z dziejów rodziny. Opowiada historię wuja Alfreda, który z uwagi na swoje wybory życiowe (wstąpienie do SS) i postawę w czasie wojny został z tej rodziny wykluczony i objęty „zmową milczenia”. O wuju się nie mówiło, a gdy próbowałam zadawać pytania, napotykałam na ciszę – opowiadała Natalia Budzyńska. Opowiadała, w jakich okolicznościach – dość przypadkowych – odkryła szczegóły jego wojennej historii, tego kim był i co robił w kolejnych obozach koncentracyjnych: Auschwitz, Majdanku, Neuengamme. Co myśli mój wujek, wizytując sale z chorymi? – takie pytania napotykamy w książce. Publikacja autorstwa Natalii Budzyńskiej to także podejmowana przez wielu autorów próba zrozumienia przemiany, jaka następuje w człowieku pod wpływem ideologii lansującej tezę, że jedni ludzie są lepsi od innych. Wujek zawsze czuł się od innych lepszy, subtelniejszy, bardziej wykształcony, sądzę, że idea „czystości rasy” napotkała u niego na podatny grunt. Po pracy po prostu wracał do domu, do swojej żony i maleńkiej córki.
W trakcie rozmowy poruszałyśmy wiele wątków z biografii Alfreda Trzebińskiego. Natalia Budzyńska podkreślała, że napisała swoją książkę po to, by ocalić pamięć o 20 żydowskich dzieciach, zamordowanych w kwietniu 1945 roku przez pracowników obozu Neuengamme, wśród których był także jej wuj. Nie dawały mi spokoju ofiary – stwierdziła. Ocalić pamięć o nich, przywrócić ich historię, imiona, twarze – to był mój cel, próba ekspiacji za czyny Alfreda Trzebińskiego – podkreślała. Na koniec spotkania był czas przeznaczony na pytania od publiczności. Wspaniała kcyńska publiczność poddała się atmosferze tego wyjątkowego spotkania, pełnej skupienia i niełatwych przecież wątków. Dziękujemy wszystkim za obecność.
Po zamieszczonym w publikacji opisie potwornych ran i ogólnego stanu, w jakim znajdowali się więźniowie w Auschwitz, sporządzonego przez więźnia Karola Sperbera, przyszedł jeden z najważniejszych fragmentów książki. Cytuję: A doktor Alfred Trzebiński oglądał coś takiego już przedtem? No przecież nie! Był więc wstrząśnięty? Bolało go to tak, jak jego polskiego kolegę po fachu? Czy był aż tak zindoktrynowany? Nie widział w tych istotach ludzi, bo ich nie przypominały? Ale kiedy jest ten moment, że widzi się człowieka, a potem już nie? Czy to zależy od jego wagi, od zmiany rysów twarzy, od wyrazu oczu, od rodzaju stroju, od zabrania imienia?
Próbą znalezienia odpowiedzi na to pytanie zajmowałyśmy się w trakcie spotkania. Na jego zakończenie zaprezentowano harmonogram spotkań z cyklu „Ciekawość świata”, obejmujący miesiące listopad 2019 – styczeń 2020.
tekst: Justyna Makarewicz
zdjęcia: Artur Kubiak, Justyna Makarewicz
