Słowo „archeologia” kojarzymy zwykle z ludzkimi bądź zwierzęcymi kośćmi, wykopaną z ziemi bronią czy fundamentami dawnych twierdz. Słusznie, choć to obraz uproszczony i pomijający fakt wzajemnego przenikania się światów archeologicznego i artystycznego. O tym, jak silny jest ten związek, przekonamy się, odwiedzając Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy i jego najnowszą wystawę „Archeologia w sztuce”.
Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy (MOB) przygotowuje wystawę, na której zgromadzi obiekty wykazujące cechy sztuki pradziejowej i średniowiecznej. Najstarszy z nich pochodzi ze środkowej epoki kamienia – mezolitu (IX-VI tys. p.n.e.), na ekspozycję trafią również zabytki z kolejnych epok archeologicznych wykonane z kości, poroża, gliny, szkła, bursztynu i różnych metali.
– Pierwsze obiekty uważane przez nas za dzieła sztuki miały też zapewne charakter funkcjonalny. Z jednej strony ryty, rysunki naskalne, idole i zdobione przedmioty miały do spełnienia określone zadanie, a z drugiej ich twórca stawał się artystą – tłumaczą Jolanta Szałkowska-Łoś, Józef Łośi Paulina Kwiatkowska, kuratorzy wystawy i pracownicy Działu Archeologii MOB.
MOB pokaże związki archeologii i sztuki. Prehistoryczne artefakty obok obrazów, rzeźb, grafik i animacji
Podróż w głąb dziejów połączona z odkrywaniem artystycznych pierwiastków w artefaktach sprzed tysięcy lat toistotna, choć nie najważniejsza część ekspozycji. Głównym celem muzealników będzie bowiem zaprezentowanie dzieł współczesnych artystów eksplorujących w swojej praktyce wątki archeologiczne, a także tych, dla których inspiracją były starodawne wierzenia i towarzyszące im przedmioty kultu.
Założeniem autorów wystawy „Archeologia w sztuce” była ponadto możliwie jak największa interdyscyplinarność – tak, by pokazać, na jak wielu polach mogą przecinać się archeologia i sztuka. W Muzeum Okręgowym zobaczymy więc zarówno obrazy i grafiki, jak i rzeźby, instalacje, animacje oraz mniejsze formy: medale, m.in. Rudolfa Rogattego, monety, banknoty, ekslibrisy.
– We wszystkich tych pracach czytelny jest przekaz o człowieku, jego losie, przemijaniu, przestrzeni, otaczającym świecie, ale i kosmosie. Jest to zatem problematyka, która zajmowała umysł człowieka, jego wrażliwość od arche, od zarania dziejów. Intrygowała ona także naszego patrona Leona Wyczółkowskiego, którego kilka prac obecnych na wystawie wpisuje sięw nurt zagadnień poruszanych na ekspozycji – mówią Jolanta Szałkowska-Łoś, Józef Łoś i Paulina Kwiatkowska.
Najstarsze ze „współczesnych” dzieł pochodzą z XIX wieku, z kolei najnowsze artyści ukończyli w 2025roku. Obok Wyczółkowskiego w Galerii Sztuki Nowoczesnej na Wyspie Młyńskiejpojawią się takie nazwiska jak Władysław Hasior, Jan Lebenstein, Anna Sroczanka, Józef Chełmowski, Józef Wilkoń Piotr Badziąg, Bogdan Chmielewski, Marta Ipczyńska czy pochodzący z Inowrocławia malarz, grafik,a zarazem dokumentalista archeologiczny Stanisław Łuczak.
Do Bydgoszczy przyjadą również prace młodych twórców i wykładowców z Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu – są to m.in. profesorowie: Robert Bartel, Maciej Ćwiek, Grzegorz Keczmerski, Wiesław Koronowski, Wiesław Napierała, Marek Przybył, Tomasz Siwiński. Akademię Sztuk Pięknych w Gdańsku reprezentował będzie prof. Mariusz Białecki – twórca licznych, monumentalnych realizacji rzeźbiarskich, m.in. pomnika Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy.
Zawędrujemy nawet i na drugą półkulę, a to za sprawą malarstwa na ciele (body painting) praktykowanego przez przedstawicieli rdzennych ludów Australii. Ze sztuką naskalną zapoznamy się dzięki fotografiom udostępnionym przez badacza tego fenomenu kulturowego prof. Andrzeja Rozwadowskiego z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Z dawnymi tradycjami obrzędów pogrzebowych ludu Toradżów, kultywowanymi do dziś, zapoznamy się natomiast dzięki zdjęciom prof. Ryszarda Paczuskiego.
– Kooperacja pomiędzy kuratorami-archeologami a autorkami aranżacji, artystkami plastykami – Bożeną Januszewską i Katarzyną Wolską – zaowocowała intrygującym projektem wystawienniczym zrealizowanym w Galerii Sztuki Nowoczesnej. Muzeum Okręgowe jest doskonałą przestrzenią do prezentacji interdyscyplinarnych projektów. Ekspozycja jest bowiem niecodzienną próbą syntezy, poszukiwania uniwersalnego języka wspólnego dla archeologii i sztuki. Połączenie to okazuje się niezwykle inspirujące oraz oddziałujące na wyobraźnię i wrażliwość zarówno zaproszonych do współtworzenia wystawy artystów, jak i zwiedzających – mówi dr Anna Kornelia Jędrzejewska, dyrektorka MOB.
Jak podkreślają muzealnicy, wystawa „Archeologia w sztuce” jest efektem wieloletniej współpracy MOB z zaprzyjaźnionymi instytucjami kultury. – Część eksponatów pochodzi z naszych zbiorów, inne wypożyczono z Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu, Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, Muzeum Archeologicznego w Poznaniu, Muzeum Okręgowego w Toruniu i Muzeum im. ks. dr. Władysława Łęgi w Grudziądzu. Partnerem wydarzenia jest także Związek Polskich Artystów Plastyków okręg Bydgoski – dodają kuratorzy.
Archeologia w sztuce – wystawa czasowa
Otwarcie wystawy: 27 marca 2025 r., czwartek, godz. 18.00
Miejsce: Galeria Sztuki Nowoczesnej, ul. Mennica 8, Wyspa Młyńska
Kuratorzy: Jolanta Szałkowska-Łoś, Józef Łoś, Paulina Kwiatkowska
Aranżacja plastyczna: Bożena Januszewska, Katarzyna Wolska
Wystawa czynna do 17 sierpnia 2025 r.
Strona wydarzenia: muzeum.bydgoszcz.pl/wystawy/archeologia-w-sztuce/
Muzeum Okręgowe w Bydgoszczy
