Dzisiaj, informujemy o życiu teatralnym w Nakle nad Notecią w okresie międzywojennym we wspomnieniach rodzinnych udokumentowane wzmiankami prasowymi, która zebrała i przesłała do redakcji Pani Jadwiga Turczyńska, która jest wnuczką byłego naczelnika poczty w Nakle nad Notecią Jana Mieczysława Judejko.
Bardzo znany w regionie nakielski amatorski teatr „Kordian”, miał „starszego brata”. Był nim teatr istniejący przy prężnie działającej placówce Polskiego Czerwonego Krzyża. Oprócz nich sztuki wystawiało także Stowarzyszenie Młodzieży, Towarzystwo Śpiewu „Harmonia” czy uczniowie „Krzywoustego”. O spektaklach informował nie tylko „Głos Krajny”, ale też prasa bydgoska.
Oprócz wielu osób, aktywnie działali w nich moi Dziadkowie Mieczysław i Janina Judejkowie i Babcia Kazimiera Rybiańska, która upodobała sobie teatr jeszcze mieszkając w Sokalu. Niestety w zbiorach rodzinnych zachowało się tylko kilka zdjęć świadczących o profesjonalizmie wystawianych sztuk. Po powrocie we wrześniu 1939 r. Babci Janki „zza Wisły” nie udało się odzyskać pozostawionych na poczcie albumów ze zdjęciami. Te kilka przedstawiam mając nadzieję, że odezwą się inni potomkowie ówczesnych aktorów i reżyserów i razem powspominamy. Być może ktoś rozpozna na zdjęciach swoich bliskich.
Jedno z zachowanych zdjęć opisanych ręką mego Dziadka Tadeusza Rybiańskiego wskazuje na rok 1928, zatem teatr przy PCK już wówczas prężnie działał.
Dziennik Bydgoski, 1931, nr 31:
Przedstawienie PCK, sztuka Bałuckiego: „Ciepła wdówka”, Wykonanie bardzo dobre. na wzmiankę zasługują przede wszystkim: pp. Rybiańska, Witkowska, Krasicka i Poźniakówna. Z ról męskich pp. Mościcki, dyr. Makusch, por. Lissowski, Zieliński. (…)Kierownictwu, a zwłaszcza p. Pawłowskiej należy się uznanie za przygotowanie i pracę. Po spektaklu odbyła się zabawa”.
Dziennik Bydgoski, 1931, nr 117:
Tutejszy nadzwyczaj aktywny oddział PCK wystawił sztukę Henryka Zbieszkowskiego „ Kłopoty pana Złotopolskiego”. Gra amatorów wypadła nadspodziewanie dobrze. Artystkę dramatyczną Łuniewską kreowała sędzina p. Kazimiera Rybiańska
Głos Krajny 1932, nr 5:
„Ruchliwy oddział „Czerwonego Krzyża” w Nakle dał w niedzielę przedstawienie amatorskie celem zasilenia funduszy.(…) Do powodzenia przyczyniła się dobra opinia, jaką wyrobiły sobie poprzednie przedstawienia amatorskie. W porównaniu z poprzednimi wypadło jednak słabiej. Przypisać to należy samej sztuce jak i obsadzie ról nie zawsze trafnej.(…)
Na wyróżnienie ról żeńskich zasługuje jak zwykle p. Kazimiera Rybiańska, która występując w roli p. La Hire dała nam typ kobiety starszej czującej się jednak jeszcze młodą, pełną życia i werwy. Z ról męskich na pierwszy plan wysunął się p. Przybylski (…) dobrze sekundował mu p. Sawczak, (…) Drobną rolę miał tym razem p. Makusch (…)”. Reżyserował p. Johann. Spektakl wystawiono w Sali Strzelnicy.
Głos Krajny, 1932, nr 11:
Zarząd PCK w Nakle serdecznie dziękuje wszystkim artyst.-amatorom, którzy brali udział w przedstawieniu 10.01.1932, sprężyście pracującemu komitetowi zabawowemu, p. reżyserowi Dr Johannowi, panu suflerowi, pp. Judejkom, którzy jak zawsze, nie pomni swego zmęczenia, z gorącą chęcią pomagają radą i czynem, p. Ossowskiej niestrudzonej, niezmiennie energicznej opiekunce kółka amatorskiego i Szanownej Publiczności, która swojem licznem przybyciem zamanifestowała zrozumienie i sympatię dla Polskiego Czerwonego Krzyża. (…)
Głos Krajny, 1932 nr 15:
Nowa placówka kulturalna w Nakle. Na skutek rozesłanego zaproszenia zgromadziło się w hotelu „Polonia”, w ub. Poniedziałek poważne grono miłośników sceny. Zebranie zagaił p. Makusch, przewodniczył p. Dr Johann. Po referacie p. Makuscha i wyczerpującej dyskusji uchwalono założyć Koło Przyjaciół Sceny. Wybrano zarząd w składzie: p. Makusch-prezes, z-ca Poźniak, sekretarz Przybylski, z-ca Zieliński, skarbnik Namysłowski, reżyserowie: Makusz i dr Rybiańska, inspicjent p. dyr. Judejko, dekoratorzy: p. dyr. Judejkowa i p. Fabiś, dyrygent p. Dyląg, gospodarz p. Ossowski jun., z-ca p. Fabisiowa, komisja rewizyjna p. Ziarnikowa i p. Musielak (…)”
Fakt ten odnotowała także Gazeta Bydgoska, 1932, nr 46:
Głos Krajny, 1932, nr 39
Pierwszy publiczny występ Koła scenicznego „Kordian”. (…) Na zaproszenie Związku Pracowników Umysłowych odegrano w Sali Strzelnicy komedię hr. Koziebrodzkiego „Stryj przyjechał”. Jest to 1-aktowa sztuczka, pełna werwy i humoru (…) W przedstawieniu wzięli udział: pp. Drostwo Johannowie, p. Wegnerówna, kpt. Przybylski, p. Makusch, i p. Wierzewski.(…)Suflerował umiejętnie Dr Hopiszyn. Świetną nadzwyczaj była dekoracja, nad którą czuwała p. Judejkowa. Podnieść należy także bardzo udatną charakteryzację, którą według wskazówek prof. Cieśli wykonał p. Siemiński. (…)
Głos Krajny”, 1933, nr 21:
Walne Zebranie Koła Scenicznego „Kordian” odbyło się w pon. dnia 6 bm. w sali Strzelnicy. Zebranie zagaił p. Makusch(…) sekretarz p. kpt. Przybylski odczytał protokół z ostatniego Walnego Zebrania. Przewodniczącym zebrania wybrany został p. Grochowski, który do pióra powołał p. Z. Judejczankę.(>>>) Koło rozwija się pomyślnie. W ciągu roku wystawiono trzy przedstawienia. Stan kasy wynosi 35,39 zł. Pod względem dekoracji Koło poszczycić się może znacznym dorobkiem. Wartość ich wynosi 300 zł., poza tem koło posiada znaczną biblioteczkę sztuk i odpisanych ról. Ustępującemu zarządowi udzielono jednogłośnie absolutorium. (>>>) Skład nowego zarządu: prezes Dr Johann, z-ca p. Makusch, sekretarz- Z. Judejczanka, z-ca Modrzyński, skarbnik kpt. Przybylski, gospodarz Grochowski, z-ca Ossowski, reżyserzy: Dr Johann, Dr Raczyński, Drowa Johannowa i Drowa Rybiańska, dekoratorzy: Judejkowa i prof. Cieśla, inspicjent dyr.Judejko, z-cy Prus i Siwek E., dyrygent Dyląg, gospodynie: Dr Johannowa i Stejczanka, komisja rewizyjna: Zieliński, Prus, Szudrowiczówna (…) Obniżono składkę miesięczną do 25 gr. Pierwsze przedstawienie w bieżącym roku odbędzie się w końcu kwietnia na rzecz miejscowego harcerstwa (…)”.
Fakt ten odnotowała także Gazeta Bydgoska, 1933, nr 63.
Głos Krajny, 1934, nr 12:
W środę 30 stycznia b.r. odbyło się walne zgromadzenie koła scenicznego „Kordian”. Zebranie zagaił i poprowadził naczelnik Poczty p. Judejko. Po sprawozdaniu zarządu (… przystąpiono do pkt.4: Likwidacja koła (…) Wybrano komisję likwidacyjną w składzie: pp. nacz. Judejko, Grochowskiego i Banasia (…) Wszelkie dekoracje postanowiono darować I drużynie harcerskiej. (…) Założone przed dwoma laty koło posiadało bardzo liczny zasób członków. Wystawiło po raz pierwszy komedię Walewskiego „Ach to Zakopane”, która grana była dwa razy. Następnie grano komedię „Ulicznik Paryski”, a ostatnim przedstawieniem było „Gwałtu co się dzieje”. Przygotowane już było przedstawienie „Panna mężatka” lecz z powodu choroby jednego z grających przedstawienie musiano odwołać. Przedstawienia wystawiane zawsze były z wielką starannością. Poziom gry niektórych członków równał się niemal grze artystycznej. Lecz społeczeństwo nakielskie nie zawsze umiało ocenić nakładu pracy. Ostatnie przedstawienie nie cieszyło się poparciem, co bardzo zniechęciło grających. Bo członkowie koła nie po to pracowali nad sobą i często w zimnie z uszczerbkiem dla zdrowia, by przekonać się, że ich praca to tylko dla części społeczeństwa. Wobec czego liczba członków się zmniejszała tak, że koło musiano zlikwidować. Ze swej strony dodać musimy, ze Koło Sceniczne „Kordian” posiada pewne zasługi na polu podniesienia ducha i dla sztuki i kultury scenicznej. Na przedstawieniach swych dało nam zawsze dobrą strawę duchową, a przede wszystkim wyszkoliło kilkunastu dobrych amatorów.(…)
Inne wzmianki:
Dziennik Bydgoski, 1928, nr 100
Przedstawienie gimnazjalne: „Pan Jowialski”, pozytywna recenzja – Rybiański (przyp. Mieczysław) grał Janusza.
Gazeta Bydgoska, 1929, nr 242
Uroczystości ku czci Kazimierza Pułaskiego. Deklamacje „Zgon Konfederata” wygłosiły uczennice Szkoły Wydziałowej: Żychska i Judejkówna (Wanda, najmłodsza córka Jana Mieczysława).
Głos Krajny, 1932, nr 11
„Nasza sympatyczna Harmonia wystawiła wodewil Krumłowskiego „ Królowa Przedmieść”. Recenzja pozytywna „ Przy tej sposobności ominąć nie możemy stwierdzenia nadzwyczaj chętnej i ofiarnej współpracy pp. Dyrektorostwa Judejków , którzy służyli pomocą nie tylko przy dekoracji ale również w roli inspicjentów.”
Dziennik Bydgoski, 1932, nr 48
W niedzielę odegrane zostanie w salach Strzelnicy przez miejscowe Stowarzyszenie Młodzieży przedstawienie amatorskie „ Serce kamienne (…)”.
Głos Krajny, 1934, nr 63
Obchód 20-lecia wymarszu kadrówki w Nakle. (…) Wieczorem o godz. 8 w dużej Sali Strzelnicy(…) odbył się wieczór towarzyski przeplatany występami Żywego Dziennika urządzonego przez Koło kulturalno-oświatowe BBWR. Wykonawcami poszczególnych numerów byli pp.: Chłapowska, Judejkówna (Wanda), sekretarz Rodziewicz, inż. Wiszniowski, Dr Johann i Dr Raczyński (…)Z całą bezstronnością przyznać należy, że Żywy Dziennik stał na wysokim poziomie artystycznym zarówno co do treści jak i do wykonania”.
Jadwiga Turczyńska
zdjęcie wyróżniające: Grupa amatorskich aktorów- 3-cia od lewej Kazimiera Rybiańska (na ścianie obrazki malowane ręką Janiny Judejko)
Jeżeli Państwo rozpoznali, kogoś z bliskich osób na przedstawionych prosimy o przesłanie informacji na adres redakcji: redakcja@kurier-nakielski.pl Wszelkie informacje przekażemy autorce artykułu.
