Praca jako metoda resocjalizacji
Praca stanowi jedną z podstawowych działalności człowieka. Nadaje ona sens ludzkiej egzystencji, pozwala zapewnić materialne środki do życia, daje poczucie bezpieczeństwa, umożliwia samorealizację, zaspokaja potrzebę przynależności, a także szacunku i uznania oraz daje możliwość samorealizacji. Analizując aktywność zawodową człowieka z tej właśnie perspektywy, bezrobocie i bierność stanowić może wysoce negatywne zjawisko, finalnie prowadzące do demoralizacji. Zakładając, że dominujące znaczenie ma funkcja poprawcza kary pozbawienia wolności, a zatem wychowania skazanego to praca będzie stanowić istotny czynnik tego procesu. Odbywanie kary pozbawienia wolności nie stanowi ostatecznego rozwiązania, gdyż po jej odbyciu jednostka wraca do społeczeństwa, dlatego okres izolacji winien być optymalnie wykorzystany i służyć wyposażeniu skazanego w środki niezbędne do możliwości podjęcia próby bezkolizyjnego życia w społeczeństwie z realnym respektowaniem norm i zasad panujących w otwartym środowisku. Praca jako metoda resocjalizacji wyrabiać ma u więźnia umiejętność i potrzebę pracy, a także stanowi zaplanowany i celowy rodzaj działalności wychowawczej, dążący do zmian w osobowości jednostki.
Gdzie pracują więźniowie z Zakładu Karnego w Potulicach?
Skazani zatrudniani są zarówno na rzecz zakładu karnego oraz na rzecz kontrahentów zewnętrznych. Łącznie zatrudnionych jest 557 skazanych na dzień 30.06.2022r. Obecnie w potulickiej jednostce penitencjarnej przebywa 1114 skazanych. Realna powszechność zatrudnienia wynosi 94,89%, co oznacza, że spośród więźniów zdolnych do podjęcia pracy właśnie taki odsetek znalazł zatrudnienie. Niektórzy z osadzonych oczekują dopiero na konsultację u lekarza medycyny pracy, który oceni ich zdolność do podjęcia pracy na danym stanowisku. Za murami więzienia przebywają także skazani w wieku senioralnym, będący już emerytami, skazani o różnym nasileniu problemów zdrowia fizycznego, które pretenduje ich do otrzymywania renty, przebywający na leczeniu w oddziale szpitalnym, a także osadzeni, przebywający etapowo, finalnie transportowani do jednostek docelowych, gdzie będą mogli być kandydatami do zatrudnienia. Życie w więzieniu wbrew pozorom nie oznacza stagnacji, a szereg podejmowanych inicjatyw wpisujących się w proces resocjalizacji, bądź będących wynikiem realizacji czynności transportowych wzmaga więzienny ruch. Obecnie zatrudnionych na rzecz Zakładu Karnego w Potulicach jest łącznie 403 osadzonych (w tym 115 odpłatnie), natomiast na rzecz kontrahentów zewnętrznych liczba ta wynosi 183. Skazani odbywający karę w Zakładzie Karnym w Potulicach pracują w hali Hjort Knudsen Polen Spółka z o.o, w przedsiębiorstwie MTB Trzebińscy, w Nadleśnictwie Szubin, w firmie Staplery.pl, w firmie Nowak z siedzibą w Nakle nad Notecią. Zatrudnienie to jest odpłatne. Skazani wykonują także pracę nieodpłatną na rzecz jednostki penitencjarnej oraz na rzecz Izby Administracji Skarbowej w Bydgoszczy.
Okręgowy Inspektorat Służby Więziennej w Poznaniu
W okręgu poznańskim, pod który podlega obecnie potulicka jednostka powszechność zatrudnienia w populacji skazanych kwalifikujących się do pracy wynosi prawie 85 % na dzień 30.06.2022r. Jednostki penitencjarne podległe OISW Poznań łącznie współpracują z 70 kontrahentami zatrudniającymi skazanych, a lista ta wciąż się rozszerza. Na koniec drugiego kwartału na rzecz kontrahentów zewnętrznych i instytucji pozawięziennych skierowano do pracy prawie 1100 skazanych. Od początku roku zauważalna jest w tym obszarze tendencja wzrostowa, co stanowi wynik intensywnie prowadzonych oddziaływań na tym odcinku działań resocjalizacyjnych.
Statystki ogólnopolskie
Przed wdrożeniem programu „Praca dla więźniów” tj. na koniec 2015 roku średnioroczne zatrudnienie w skali kraju wyniosło 24750 skazanych i ukaranych, powszechność zatrudnienia w populacji skazanych kwalifikujących się do pracy wyniosła 56,40%. Powszechność zatrudnienia w populacji skazanych kwalifikujących się do pracy w roku 2021 ukształtowała się na poziomie 79,75%, natomiast po 4 miesiącach 2022 roku wynosi 86,02%. Wskaźnik bezrobocia wśród skazanych i ukaranych zmniejszył się z 27,4% w 2015 r. Do 15,5% w roku 2020 oraz do 13,12% w 2021 roku. Po 4 miesiącach 2022 roku kształtuje się na poziomie 8,99%, a osiągnięta na koniec I kwartału wartość 8,50% jest najniższą od początku realizacji programu „Praca dla więźniów”.
Związek bezrobocia z przestępczością
Związek ten jak się okazuje jest dość istotny, dlatego podejmowanie działań sprzyjających jego niwelowaniu może przynieść oczekiwane rezultaty w spadku powrotności do przestępstwa. Osoby bezrobotne często popełniają przestępstwa celem zaspokojenia podstawowych potrzeb materialnych, a także stanowić to może wynik frustracji i złości wynikający z ograniczonego wachlarza możliwości poradzenia sobie w sposób konstruktywny. Przegląd literatury przedmiotu wskazuje na pozytywny związek między bezrobociem a przestępczością przeciwko mieniu. Umożliwienie pracy i przygotowanie do optymalnego, w tym skutecznego funkcjonowania na rynku pracy stanowi jedną z głównych form oddziaływań penitencjarnych. Co więcej badania wskazują na fakt, iż znalezienie pracy po odbyciu kary pozbawienia wolności zmniejsza ryzyko powrotu do przestępstwa i stanowić może istotny element zapobiegający recydywie. Istnieją także bariery, mianowicie osoba z doświadczeniem w postaci pobytu za murami więziennie może borykać się z procesem stygmatyzacji i nie być w pełni atrakcyjnym kandydatem do zatrudnienia. Cena popełnionych w życiu błędów, rozumianych tu jako wejście w konflikt z prawem w takim stopniu, który wymaga odbycia wyroku w więzieniu, może okazać się wysoka, ale nie powinna zniechęcać do podejmowania aktywnych działań w obszarze zawodowym. Służba Więzienna realizując jedno ze swoich podstawowych zadań jakim jest prowadzenie procesu resocjalizacji wobec osób znajdujących się w zakładach karnych wykorzystuje także oprócz zatrudnienia, realizację kursów zawodowych. To jedno z istotnych narzędzi przygotowujących skazanego jako potencjalnego pracownika także po opuszczeniu murów więzienia. Ukończenie kursów zawodowych daje możliwość poszerzenia kwalifikacji więźniów, a niejednokrotnie stanowi także stawianie pierwszych kroków w budowaniu tożsamości pracownika wśród osadzonych.
Wynagrodzenie osadzonych
Skazani dzięki otrzymywaniu wynagrodzenia za swoją pracę zmniejszą koszt swojego utrzymania, mogą wywiązywać się z ciążących na nich zobowiązaniach finansowych czy wspierać materialnie swoje rodziny. Należne skazanemu wynagrodzenie podlega obowiązkowym potrąceniom: składka na ubezpieczenia społeczne (emerytowe, rentowe), 7% wynagrodzenia przekazywane jest na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej, 45% wynagrodzenia przekazane zostaje na Fundusz Aktywizacji Zawodowej Skazanych oraz Rozwoju Przywięziennych Zakładów Pracy. Od przypadającego wynagrodzenia odlicza się także zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Od pozostałego wynagrodzenia do 40 % mogą stanowić zajęcia komornicze (np. alimenty). Natomiast z reszty 50%, ale nie więcej niż 4% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przekazane zostaje na konto tzw. „akumulacji” czyli gromadzenie środków do przekazania skazanemu w chwili zwolnienia z zakładu karnego. Środki te odkłada się do kwoty jednego miesięcznego wynagrodzenia pracowników. Reszta stanowi środki do dyspozycji osadzonego.
Korzyści dla społeczeństwa
Praca więźniów zmniejsza koszty jego utrzymania, stanowi pewną formę zadośćuczynienia pokrzywdzonym, a także w pewnym sensie stanowi wsparcie dla rodzin skazanych, a finalnie i ich samych, chociażby poprzez poczucie sprawczości, zmniejszanie kwot zadłużeń, posiadania określonych środków finansowych (do kwoty jednego miesięcznego wynagrodzenia pracowników), pozwalających nie nadwyrężać wydolności finansowej swojej rodziny kiedy ostatni dzień w izolacji więziennej skazanego staje się faktem. Ponadto rozszerzanie wachlarzu umiejętności osadzonych, budowanie nawyku pracy, ukazywanie korzyści płynących ze stałego, systematycznego zatrudnienia i pełnia roli pracownika wpływa na zwiększenie szansy podjęcia zatrudnienia w warunkach wolnościowych, tym samym wpływając na optymalizację procesu powrotu do społeczeństwa po odbyciu zasądzonej kary pozbawienia wolności.
Więcej o programie: Program „Praca dla więźniów”
Zatrudnienie więźniów okiem kamery
W jednym z odcinków programu Zamknięty Świat realizowanego min. na terenie potulickiego więzienia, przez ekipę TVP3 Bydgoszcz, jest zatrudnienie skazanych. W odcinku, prowadząca program rozmawia z osadzonymi, którzy kiedyś nie wywiązywali się ze swoich obowiązków alimentacyjnych. Teraz – dzięki zatrudnieniu realizują zobowiązania finansowe. Pracują na terenie więziennej hali i odpokutowują za swoje winy. Czy czas spędzony w więzieniu dał im do myślenia? Czy praca jako środek oddziaływania resocjalizacyjnego przynosi wymierne korzyści? Zachęcamy do obejrzenia odcinka tutaj.
Tekst: ppor. Justyna Sejdowska-Szrajber,
Dane statystyczne ogólnopolskie: https://www.sw.gov.pl/strona/ministerialny-program-pracy-wiezniow
Dane statystycze OISW Poznań: mjr Bogumiła Szarzała
Zdjęcie: mjr Jarosław Nurkiewicz, sierż. sztab. Dariusz Kwaśniewski
