Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, Narodowy Instytut Dziedzictwa
oraz Gmina Kcynia zapraszają na ceremonię uroczystej prezentacji oznakowania cmentarza żydowskiego w Kcyni. Wydarzenie odbędzie się w środę, 27 marca 2024 roku o godz. 12:00.
Z inicjatywy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa wraz z lokalnymi partnerami organizują trzecią edycję uroczystych prezentacji oznakowań cmentarzy żydowskich. Nowe oznakowania są prezentowane w siedmiu województwach: małopolskim, śląskim, kujawsko-pomorskim, świętokrzyskim, warmińsko-mazurskim, dolnośląskim, lubuskim.
Tę edycję zamyka prezentacja tablicy na terenie cmentarza żydowskiego w Kcyni w województwie kujawsko-pomorskim.
„Dla społeczności żydowskiej cmentarze mają ogromne znaczenie. Nekropolia żydowska stanowiła kamień węgielny każdej gminy. Uzyskanie zgód na urządzenie cmentarza było definitywnym ugruntowaniem jej istnienia. To akt o większej sile niż przywilej osiedleńczy czy nawet budowa synagogi” – podkreśla Zygmunt Stępiński, dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Nowe oznakowanie cmentarza żydowskiego w Kcyni łączy tradycję z nowoczesną formą upamiętnienia. Tablica informacyjna w swoim kształcie nawiązuje do macewy (tradycyjnej formy nagrobka żydowskiego). A zamieszczony na niej znak QR pozwala na odkrycie jej dawnej historii. Kod odsyła odwiedzających na stronę portalu zabytek.pl, gdzie znajduje się szersza charakterystyka nekropolii w Kcyni.
Ceremonia nie jest jedynym elementem upamiętnienia. Wydarzenie to poprzedziły warsztaty dla dzieci i młodzieży z Zespołu Szkół Technicznych w Kcyni, Szkoły Podstawowej im. Orła Białego w Palmierowie oraz Szkoły Podstawowej im. Jana Czochralskiego w Kcyni, przygotowane i przeprowadzone przez edukatorów Muzeum POLIN. Warsztaty te wpisują się w ciąg wieloletnich działań edukacyjnych, podejmowanych lokalnie przez Gminę Kcynia.
Przez wieki społeczność Kcyni tworzyły trzy narodowości: Polacy, Niemcy i Żydzi. W przestrzeni miasta nie brakuje materialnych śladów ich obecności. Historia społeczności żydowskiej sięga tu co najmniej początków XV wieku. Urząd Miejski w Kcyni i funkcjonujące przy nim archiwum społeczne – Dźwiękowe Archiwum Kcyni – podejmują działania, których celem jest zachowanie wielokulturowego dziedzictwa miejsca i popularyzacja wiedzy na ten temat wśród mieszkańców.
Należą do nich m.in.
– stałe uczestnictwo w akcji społeczno-edukacyjnej Żonkile z wykorzystaniem materiałów przygotowanych dla dzieci i młodzieży szkolnej;
– publikacja artykułów, popularyzacja dorobku i tłumaczenie artykułów Cezara C. Aronsfelda, historyka urodzonego w Kcyni;
– organizacja cyklicznych spacerów „Historia społeczności żydowskiej” i „Jesteśmy, dopóki pamiętacie”, który odbywa się także na cmentarzu żydowskim;
– organizacja wykładów dotyczących historii społeczności żydowskiej w ramach cyklu „Ciekawość świata”;
– publikacja materiałów archiwalnych dot. Społeczności żydowskiej – współpraca z Archiwum Państwowym w Bydgoszczy;
– współpraca ze stowarzyszeniem Żydowski Instytut Historyczny – realizacja projektów z dofinansowaniem stowarzyszenia;
– opracowanie tablicy informacyjnej w miejscu, gdzie znajdowała się synagoga;
– nawiązywanie kontaktów i współpraca z potomkami Żydów, którzy mieszkali przed wojną w Kcyni.
Podczas uroczystości, zgodnie z tradycją żydowską, zostaną złożone na cmentarzu małe kamyki. Skąd wziął się ten zwyczaj? W tradycji żydowskiej istnieje nakaz zaznaczania miejsc pochówku. Łączy się to zarówno z uczczeniem pamięci zmarłego, jak też z koniecznością zaznaczania miejsca kontaktu z umarłym. Pierwszymi formami nagrobków były przydrożne kurhany, na które każdy przechodzący miał obowiązek dołożyć kolejny kamień. Z tego wywodzi się obyczaj układania na grobach małych kamyków. Gest ten wyraża pamięć o zmarłych. Wspólne dla tradycji żydowskiej i nieżydowskiej jest zapalanie świecy.
—
Prezentacja tablicy oraz program edukacyjny realizowane są w ramach projektu „Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe” (Komponent IV: „Sąsiedzi: przedmioty, ludzie, opowieści”, Priorytet 2: „Program opisu i oznakowania wybranych cmentarzy żydowskich”), finansowanego z grantu udzielonego Muzeum POLIN przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy. Celem projektu jest ochrona i popularyzacja dziedzictwa polskich Żydów poprzez programy edukacyjne i kulturalne.
Do 2024 roku – przez cały okres realizacji grantu ŻDK – nowe oznakowania cmentarzy żydowskich pojawiły się w każdym z 16 województw. Ceremonie upamiętnienia każdorazowo uzupełnia program edukacyjny skierowany do dzieci i młodzieży.
Upamiętnienie cmentarzy odbywa się w ramach programu „Oznakowanie cmentarzy żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej” realizowanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Inicjatorem programu jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Więcej informacji o cmentarzu żydowskim w Kcyni:
Stary cmentarz (ul. Poznańska 18) | Wirtualny Sztetl
cmentarz żydowski – Zabytek.pl
Materiały:
Nowe oznakowania cmentarzy żydowskich w Polsce | Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie
zdjęcie wyróżniające: cmentarz Żydowski w Stepnicy
