Jan Matejko to jeden z najwybitniejszych polskich malarzy. Urodził się 24 czerwca 1838 roku w Krakowie. Miał dziesięcioro rodzeństwa.
Chociaż w swoim życiu osiągną wiele, to jednak był naznaczony osobistymi tragediami. Jako 7-latek stracił matkę. Jego ojciec był z natury surowy i nigdy nie okazywał uczuć. Nie akceptował także artystycznych pasji swojego syna. Pomimo to, uzdolniony Jan realizował swoją pasję. Dzięki ogromnemu talentowi plastycznemu uczęszczał do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Studiował także w Monachium. Jako 24-latek namalował słynnego „Stańczyka”, a dwa lata później „Kazanie Skargi”.
Przemawiał do świata i ludzi swoimi obrazami. Specjalizował się w obrazach historycznych. Największą sławę przyniosły mu dzieła o tematyce batalistycznej. Któż z nas nie zna „Bitwy pod Grunwaldem”. W jego dorobku znajduje się ponad 300 obrazów olejnych i kilkaset szkiców i rysunków. Jest także autorem polichromii kościoła Mariackiego w Krakowie.
Jan Matejko był wielkim patriotą oraz mecenasem kultury. Wspierał rozwój Krakowa i ochronę jego zabytków. Był mistrzem i nauczycielem kolejnych wspaniałych malarzy. Jego uczniami byli Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Maurycy Gottlieb, Leon Wyczółkowski.
Mało kto wie, że cechowała go także rozrzutność. Swoje wielkie dzieła rozdawał znajomym i słynnym osobistościom nie dbając o przychody. Przy tym nie szczędził pieniędzy na pomoc charytatywną. Od ruiny uratowała go ogromna popularność. Dzięki temu nie popadał w jeszcze większe tarapaty finansowe.
Niedostateczna ilość pieniędzy była również powodem odrzucenia jego awansów przez ukochaną Teodorę Giebałtowską, która zdecydowała się na ślub dopiero wtedy, kiedy Matejko zaczął zwiększać swoje zarobki. Dla niej osobiście zaprojektował suknię ślubną, która wzbudziła wielki zachwyt i to jej twarz ma większość kobiet na obrazach, które malował. Miał z nią pięcioro dzieci.
Jednym z ostatnich jego dzieł był „Poczet królów i książąt polskich”. Swoje obrazy prezentował na licznych wystawach w europejskich ośrodkach kultury. Zdobywał liczne prestiżowe nagrody i odznaczenia.
W uchwale ustanawiającej Jana Matejkę patronem roku napisano, że w swoich obrazach przypominał chlubną przeszłość i dawną potęgę I Rzeczypospolitej. „W ten sposób przekonywał Polaków żyjących pod zaborami o wartości ich kulturowego dziedzictwa i podtrzymywał dążenia do odzyskania niepodległości.”
Jan Matejko zmarł 1 listopada 1893 roku w Krakowie, w wieku 55 lat. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim.
Autor: Katarzyna Hass Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Nakle nad Notecią – Filia w Paterku
