Sejm RP na kolejnego Patrona Roku 2022 wybrał Józefa Mackiewicza. Jest to pisarz, który w swojej twórczości „przedstawiał życie mieszkańców pogranicza polsko – litewsko -białoruskiego na tle wydarzeń historycznych i odwoływał się do tradycji wielonarodowej I Rzeczypospolitej”.
Józef Mackiewicz urodził się 1 kwietnia 1902 roku w Petersburgu. Kiedy miał pięć lat jego rodzice przenieśli się do Wilna. Tam rozpoczął naukę w gimnazjum klasycznym im. Winogradowa. Jako siedemnastolatek, wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, jako ochotnik. Po jej zakończeniu rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim na wydziale przyrodniczo-filozoficznym, których jednak nie ukończył. Był także studentem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Niestety z powodów finansowych i tych studiów nie ukończył.
W 1923 roku rozpoczął pracę w gazecie „Słowo” redagowanej przez starszego brata, Stanisława Cata – Mackiewicza. Publikował felietony, artykuły i reportaże, w których zajmował się przede wszystkim kulturową, historyczną i polityczną specyfiką obszarów byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Od jesieni 1939 roku do wiosny 1940 roku redagował w Wilnie „Gazetę Codzienną” – dziennik o antynacjonalistycznym i antysowieckim programie. Podczas okupacji niemieckiej przez 4 miesiące współpracował z „Gońcem Codziennym”, w którym zamieścił pod inicjałami J.M., kilka artykułów o treści antysowieckiej oraz fragmenty późniejszej powieści „Droga donikąd”.
Na przełomie 1942/1943 roku Mackiewicz został skazany przez sąd specjalny AK na karę śmierci. Do dzisiaj nie jest jasna data oraz okoliczności wydania tego wyroku. Prawdopodobnie stała za tym agentura sowiecka, która pracowała w szeregach AK. Ostatecznie wyroku nie wykonano. Józef Mackiewicz został uniewinniony.
W maju 1943 roku Mackiewicz za zgodą polskich władz podziemnych udał się do Katynia jako obserwator ekshumacji zwłok polskich oficerów zamordowanych przez Sowietów. Pobyt ten zrelacjonował w wywiadzie pt. „Widziałem na własne oczy” , który opublikowano w „Gońcu Codziennym”. Napisał również książkę pt. „Katyń:zbrodnia bez sądu i kary”, w której jako odpowiedzialnych za zbrodnię katyńską wskazał Sowietów. Pierwsze wydanie tej książki w Polsce ukazało się dopiero w 1997 roku
W 1945 roku Józef Mackiewicz wyemigrował z Polski. Po pobycie w Rzymie oraz Londynie osiadł w Monachium.
W 1971 roku został odznaczony przez rząd londyński Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta. Był laureatem emigracyjnych nagród za twórczość literacką.
W 1975 roku Wydział Slawistyczny Uniwersytetu w Kansas zgłosił kandydaturę Józefa Mackiewicza do literackiej Nagrody Nobla.
Zmarł 31 stycznia 1985 roku, jego żona pół roku później. Oboje zostali pochowani na cmentarzu w Londynie.
Był najczęściej wydawanym pisarzem w podziemnych wydawnictwach „drugiego obiegu”. Jego książki ukazywały się także w Londynie, w emigracyjnym wydawnictwie Kontra.
„Uważał, że prawda o faktach jest bardziej dramatyczna niż fikcja literacka. Pedantycznie przedstawiał szczegóły przyrodnicze, historyczne i lokalne. Miał znakomite wyczucie języka mówionego”. (Włodzimierz Bolecki/culture.pl)
Katarzyna Hass – Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna w Nakle nad Notecią
